وبینار مقتل خوانی در تاسوعا و عاشورای حسینی

توضیحات وبینار

از آنجاکه واقعۀ عاشورا یکی از مهم ترین رویدادها در تاریخ اسلام است، از همان نخستین روزهای وقوع این حادثه، افرادی به بازگویی ماجرا پرداختند و به‏ عبارتی گزارشگران واقعۀ کربلا بودند. این روایت ها با گذشت زمان و با هدف زنده نگه داشتن یاد این رخداد، شکل مکتوب و منسجم یافت و عنوان «مقتل» گرفت. عنوان مقتل که در لغت عرب اسم مکان به معنی کشتن گاه است به این سبب انتخاب شدکه این نگاشته ها، محل گردآوری اخبار و روایات مربوط به واقعۀ عاشورا است.

مقتل پژوهان با نگاه به اعتبار و اتقان گزارش هایی که در مقاتل و نگاشته های مربوط به تاریخ عاشورا از آغاز تا عصر حاضر آمده است، دو مقطع تاریخی را بازشناسی کرده اند: 1-مقاتل و نگاشته های مربوط به تاریخ عاشورا از آغاز تا قرن هفتم؛ 2- مقاتل و نگاشته های مربوط به تاریخ عاشورا از قرن هشتم تا قرن چهاردهم.

در یک نگاه کلی اخبارِ مورخان و مقتل‏نویسان اولیه از اعتبار و اتقان تاریخی بیشتری برخوردار است و مقاتل قرن هشتم به بعد، به داستان‏سرایی و قصه‏پردازی نزدیک‏ تر هستند.

بیشتر نوشته های ادبی و داستانیِ شبه تاریخی دربارۀ واقعۀ عاشورا از دوره‏های صفویه و قاجاریه به تاریخ راه یافته اند و می توان این آثار را به مثابه روایت های تاریخی- ادبی بازخوانی کرد. این ویژگی ها با اجرای شفاهی مقتل خوانان و روضه خوانان قدرت بیشتری پیدا کرد. از این رو مقتل نگاری و مقتل سرایی و مقتل خوانی در حیطه فن سخنوری، داستانگویی، روایت پردازی و هنر شاعری است و با تاریخ نگاری تفاوت هایی دارد. تاریخ نگار حوادث را مستند و کلی ذکر می کند و قصد برانگیختن احساسات را ندارد؛ اما مقتل نویس به قصد تأثیرگذاری بر مخاطب با کمک شیوه های روایت پردازی به شرح و بسط ماجرا می پردازد.

در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی به بازخوانی دو ماجرا در چهار مقتل خواهیم پرداخت. یکی از مقتل ها نسبتا معتبر و قابل استناد است و سه مقتل دیگر به روایت داستانی نزدیک است.