فرهنگ عامیانه بِزد جام
(به انضمام موارد تاریخی،اجتماعی و جغرافیایی این روستای کهن)
نویسنده: احمد احمدبزدی
ویراستار: دکتر کمال قاسمی‌بزدی
نوبت چاپ: نخست؛ 1400
ناشر: آواهیا - موسسه فرهنگی هنری سپندار جاودان‌خرد
برای شناخت مردم هر قوم و قبیله و ایل و طایف‌های، باید فرهنگ عامه یا فولکلور محلی آن را مورد بررسی قرار داد. مطالعه آداب و سنت‌ها و آیین‌های جشن و عزاداری و مذهبی و ملی و عقاید و باور‌ها و افسانه‌ها و امثال و مثل‌ها و ترانه‌ها و لالایی‌های هر قومی، ما را با روحیات آن قوم در گذشته و حال آشنا می‌سازد و علاوه بر آن، در لابه‌لای این خرده فرهنگ‌های مردمی، به نکات ارزند‌های از آمال و آرزو‌ها و مسایل اخلاقی و دینی و تربیتی و اجتماعی پی می‌بریم و از نوع اندیشه آن‌ها آگاه می‌شویم. فرهنگ هر قومی نشان‌های بارز از هویت آن قوم است و آینه‌ای تمام‌نما از اصالت آن مردم به شمار می‌رود.
یکی از مظاهر عمده فرهنگ یک قوم، کلام و سخنی است که مبیّن احساس و ادراک آن‌ها از عالم هستی است و گونه‌ای از بیان یا بنیان است که یا به صورت شعر و متن و زبانزد و ضرب‌المثل و غیره با جلوه‌های هنری مطرح می‌شود و یا اینکه به صورت یک اثر ماندگار هنری با معماری یا طراحی متفاوتی بنا می‌شود و به یادگار می‌ماند و نسل به نسل جلوه می‌نماید. نمونه‌های مختلف هنر عامیانه یا عامّه دارای صدق و سادگی و نیرو و جاذبه خاصی هستند که شگفتی می‌آفرینند و همین مسئله موجب عام بودن و جاودانگی آن می‌شود. ایران، سرزمین اقوام گوناگون در پهنه‌ای وسیع است؛ خراسان بزرگ، نمادی از فرهنگ اقوام در گستر‌ه‌ای به وسعت ایران است و خطه جام سرزمینی خشک و کویری در شرق خراسان است که با زمزمه باد‌های سیاه و بی‌رحم خو گرفته است، اما مردم خستگی‌ناپذیر این دیار، پنجه در پنجه طبیعت انداخته و به گاه کار و به هنگام هنرمندی، تصاویر خیره‌کنند‌ه‌ای آفرید‌ه‌اند که هرکدام به وسعت ایران است.
در دیار تربت جام که مهد علم و عرفان و ادب و هنر شناخته می‌شود و تلفیقی از تقریب مذاهب و فرهنگ و هنر را به بهترین نحو ممکن در خود جای داده است، بافت سنتی در مسیر رشد و تکوین خود، به صورتی آرام و پا به پای زندگی مردمانی از جنس کشاورز و دامدار، که همواره حاصل دسترنج خویش را مصرف کرد‌ه‌اند، قد کشیده و جایی برای خود در عرصه‌های اقتصادی، هنری و ادبی باز کرده و جزیی جدایی ناپذیر از زندگی مردمان این خطه شده است. روستای بزد، یکی از روستا‌های معروف تربت جام در خراسان بزرگ است که بیش از هزار سال سابقه مکتوب تاریخی و عرفانی دارد و با قطعا، قدمت آن خیلی بیشتر از هزار سال است؛ گرچه نام بزد همزمان با ظهور شیخ‌الاسلام احمد جامی و عزیمت وی به کوه بزد برای عبادت و خلوت‌گزینی و ریاضت، راه یافته و بر سر زبان‌ها افتاده است. وجود قنات‌های متعدد که خود نمایانگر بیش از هزار سال قدمت بزد است و همچنین درخت چنار کهنسال و آسیاب‌های متعدد که هر یک نشانی از زندگی اقوام مختلف در این دیار است، همه و همه حکایت از قدمت بزد کهن دارد.
در این کتاب نویسنده قصد دارد این روستا را به خوبی معرفی کند و ویژگی‌ها و زیبایی‌های آن را بیان کند.
کتاب فرهنگ عامیانه بزدجام در 368 صفحه با تصاویر رنگی در 21فصل تدوین شده است و بخش آخر کتاب نیز تصاویری از جغرافیا، فرهنگ و آداب و رسوم روستای بزد را بههمراه دارد.
انتشار این اثر در دو موسسه وابسته به هلدینگ سپندار (نشر آواهیا- موسسه فرهنگی هنری سپندار جاودان‌خرد) بنابر مسئولیت اجتماعی این مجموعه برای معرفی ایران فرهنگی بوده است.