پژوهشکده مردمشناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی با همراهی بیش از ۲۰ نهاد علمی فرهنگی کشور و همکاری موسسه فرهنگی هنری سپندارجاودان خرد همایش ملی آیین، صلح تنوع فرهنگی را برگزار کردند.
همایش ملی آیین، صلح و تنوع فرهنگی در تاریخ ۸ اسفند ۱۳۹۷ به میزبانی خانهٔ اندیشمندان علوم انسانی با حضور چهره‌های برجستهٔ علمی،فرهنگی و هنری برگزار شد.
.jpeg)
در این همایش، نشست علمی صلح، وحدت و تنوع فرهنگی در هنر و ادبیات به میزبانی موسسه فرهنگی هنری سپندارجاودان خرد در سالن حافظ خانهٔ اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
در این نشست آقایان دکتر سیاوش مرشدی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی و عضو هیئت مدیره موسسه فرهنگی هنری سپندارجاودان خرد؛ دکتر بابک خلعتبری، استادیار ادبیات تطبیقی گروه زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه شهید بهشتی؛ دکتر محمد امیر جلالی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی و دکتر محمد نجاری، عضو شورای علمی مرکز اسناد فرهنگی آسیای پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره موسسه فرهنگی هنری سپندارجاودان خرد، سخنرانی خود را ارائه کردند.
در ابتدا دکتر محمد نجاری، دبیر علمی نشست با اشاره به ضرورت پرداختن به موضوع صلح در این روزگار پرآشوب، هنر و ادبیات را راهی برای گفتمان آشتی بین اقوام ملتها دانست و با برشمردن برنامه‌های این همایش، صلح پایدار و جهان عاری از خشونت را آرزوی دیرینهٔ خود برشمرد.
در ادامه، دکتر سیاوش مرشدی سخنرانی خود را با عنوان گفتمان صلح و آشتی میان قوم ترکمن و فارس با محوریت ادبیات فارسی آغاز کرد و با ذکر این نکته که از قرنهای متمادی، میان اقوام ایرانی و ترکمن پیوندها و ارتباط‌های تاریخی، سیاسی، اقتصادی و به طور ویژه فرهنگی عمیق بوده، افزود:
ادبیات گرانسنگ فارسی بر قلمرو پهناوری از شبه قارۀ هند تا آسیای صغیر و از آسیای میانه تا سواحل خلیج فارسی و همچنین میانرودان تأثیر گذاشته است. ادبیات کلاسیک(سنتی) ترکمن، که با مختومقلی فراغی (1102 تا 1169 / 1176 ه.ق) شکل گرفت، در حوزههای سبک معنایی (محتوایی)، بیرونی (علم بیان و بدیع معنوی) و سبک درونی (بدیع لفظی) تأثیر پر بسامدی از زبان و ادبیات فارسی پذیرفته است؛ به گونه‌ای که اندیشههای زبان و ادبیات فارسی، عناصر صور خیال و زیبایی شناسی در حوزة بدیع لفظی و معنوی بر شعر شاعران کلاسیک ترکمن مانند مختومقلی فراغی، مسکین قلیچ، محمد ولی کمینه، نور محمد عندلیب، و... تأثیر گذاشته است. این مسئله یکی از عوامل تأثیرگذار در گفتمان صلح و آشتی در میان این دو قوم در ایران کهن و امروز بوده است.
در ادامه این نشست دکتر بابک خلعتبری سخنرانی خود را با عنوان مطالعهٔ تطبیقی آزادی اندیشه فراسوی قرون و مرزها ارائه کرد و گفت: این سخنرانی به بررسی آزادی اندیشه و گفتگوی فرهنگی در آثار حکیم عمر خیام ایرانی و ژان لاهور فرانسوی پرداخته و به این پرسش پاسخ خواهد داد که اندیشهٔ خیام در قرن دوازدهم چگونه در شعر و اندیشهٔ لاهور در قرن نوزدهم متجلی شده است؟ وی در پاسخ به این پرسش افزود: برای درنوردیدن مرزها و ملاقات واقعی شرق و غرب، آزادی اندیشه شرط اصلی است و اعتماد به آنچه اندیشۀ انسان، فرای پیش فرضهای فرهنگی موجود و جزماندیشیها به دست می‌دهد. نگاهی به زندگی و آثار ژان لاهور فرانسوی قرن نوزدهم و خیام ایرانی قرن دوازدهم میلادی شباهتهای بسیاری از لحاظ تفکر و تاثیرگذاری به دست می‌دهد. آثار این دو نویسنده و متفکر که در زمان و مکان از یکدیگر دور هستند، مثالی از قرابت اندیشه و سلوک آزادانهٔ آن ورای مرزهای زمان و مکان به دست می‌دهد. آفرینش ادبی برای هر دوی این نویسندگان فقط وسیله‌ای برای بیان اندیشه‌هایشان است و هر دو به اندیشۀ خود و به تخیلات شاعرانهشان وفادار می‌مانند و خود را اسیر لفاظیهای شاعرانه نمی‌کنند و با این که جنبههای هنری آثارشان بسیار است اما، این آثار در خدمت انتقاد شدید از ریاکاری و دورویی و دعوت به آزادگی است. این نویسندگان، با وجود این که معنا را در برهوت بی معنایی تجربه کرده‌اند، زندگی را بدون توهم پیروزی، در بطن شکست دوست می‌دارند. هر دو، معتقد به فلسفهٔ وجودی هستند و هر دو فلسفه‌ها و ادیان مختلف را به چشم برابری می‌نگرند خیام زندگی را در جاودانه کردن لحظهٔ اکنون، و لاهور جاودانگی آن را در خدمت به همنوع می‌داند.
در ادامه دکتر محمد امیر جلالی سخنرانی خود را با عنوان همزیستی میان ادیان در ادبیات عرفانی ایران ارائه کرد و افزود: عرفان ایرانی با خوانشی تازه از دین و بازخوانی روابط میان انسان‌ها، نه تنها نگرش و روایتی تازه از رابطۀ انسان با جهان مابعدالطبیعه (خاصه خداوند) به دست می‌دهد، بلکه رابطۀ فرد با انسان‌های دیگر و حتی رابطۀ انسان با طبیعت را نیز بازتعریف می کند. هدف اصلیِ عرفان ایرانی، احیای دوبارۀ هدفِ نهایی ادیان یعنی اخلاقیات انسانی بود که در اجرای عملیِ دین و شریعت در جامعه، با بسنده کردن به ظواهرِ دینی، کمرنگ شده یا به طور کلی از میان رَخت بربسته بود. زندگی انسان در همۀ ادوار تاریخی معضلات و کاستی‌های ساختاری داشته که زمان‌مند نیست و انسانِ گذشته، امروز و آینده با این معضلات روبهرو بوده، هست و خواهد بود. اما در جای جای آثار و سخنان عارفان بزرگ ایران آموزه‌هایی هست که راهکارهایی عملی برای جامعۀ انسانی محسوب می‌شوند.
در پایان دکتر محمد نجاری سخنرانی خود را با عنوان صلح در ادبیات نمایشی ارائه کرد و گفت:
گسترش فناوری‌های نوین ارتباطی و به تبعِ آن درهم شکسته شدنِ نسبیِ مرزهایِ متعارفِ جغرافیایی و سیاسی، موجب شده که جوامع مختلف، به ویژه کشورهای در حال توسعه بکوشند از این امکان و ظرفیتِ نوینِ در دسترس، به بهترین نحو در جهت تقویت هویت ملی خود سود ببرند و با استفاده از اندوختههای فرهنگی و سرمایههای معنوی خود، محتوای لازم را برای پر کردن خلأهای موجود در حوزهٔ فرهنگ و هنر و ادبیات فراهم آورند و ضمن شناساندن عناصر و مؤلفه‌های اصلی هویتی خود به جوامع دیگر، از یک سو به تفاهم و درک متقابل با آن جوامع دست یابند و از سوی دیگر، مانع تأثیر منفی امپراتوریهای رسانهای و تبلیغاتی قدرتهای کانونی و سلطه‌جوی بین‌المللی گردند. روحیه و منش ملی مسالمتجو و خشونت‌گریز ایرانیان، همانگونه که در عرفان و ادبیات کهن این سرزمین بازتاب یافته است، بخشهایی از آن نیز در آثار ادبی معاصر از جمله ادبیات نمایشی منعکس شده است. با بررسی آثار نمایشی، عناصر و مؤلفه‌های مربوط به روحیۀ صلح طلبی و عناصر خشونت‌گریز فرهنگِ ایرانی بازشناسی و معرفی شده است که از ابتدای ظهور ادبیات نمایشی در ایران تا دوران معاصر وجود داشته است.
کنداکتور همایش ملی آیین صلح و تنوع فرهنگی